ماهیت حقوقی قرارداد توزیع انحصاری و آثار آن

قرارداد توزیع انحصاری رابطه¬ای حقوقی است که در آن عرضه کننده متعهد است که محصولات خود را فقط برای یک توزیع¬کننده در قلمروی مشخص و برای یک مدت زمان خاص تأمین کند و درنتیجه، دیگر توزیع¬کنندگان بالقوه این محصولات، عملاً از ارائه و توزیع آن در آن منطقه مشخص محروم می¬مانند. در قرارداد توزیع انحصاری، توزیع¬کننده تاجری مستقل محسوب می¬شود که می-تواند در مورد نحوه فعالیت¬های خود آزادانه تصمیم¬گیری کند. در نتیجه منافع و خسارات فعالیت-های توزیعی را نیز خود متحمل می¬شود. با توجه به این مسئله تفاوت توزیع¬کننده با حق¬العمل¬کار، نماینده و ...آشکار می¬شود. توزیع¬کننده به مفهوم حقوقی آن، نماینده تولیدکننده (عرضه¬کننده) نیست اگرچه در اصطلاح تجاری، گاهی تسامحا به این نحو مورد اشاره قرارمی¬گیرد. برخلاف نماینده که مالک اموال اصیل نیست، توزیع¬کننده مالک محصولات است. متداول ترین انواع قراردادهای توزیع عبارتند از: قراردادهای توزیع انحصاری، توزیع انتخابی و خرید انحصاری. در قرارداد توزیع انحصاری عمده تعهدات بر توزیع¬کننده تحمیل می¬شود چراکه محوریت قرارداد با اوست به همین خاطر مسئولیت خرید انحصاری از عرضه¬کننده، حفظ اسرار تجاری عرضه¬کننده، ارتقا فروش و... بر عهده اوست. از جمله تعهدات عرضه¬¬کننده نیز می¬توان به اعطای انحصار به توزیع¬کننده، تامین محصولات، تبلیغات و... اشاره کرد. موضوع قرارداد توزیع انحصاری می¬تواند کالا و خدمات باشد. قرارداد توزیع انحصاری یک عقد عهدی است که ایجاد مالکیت نمی¬کند، در واقع این عقود فروش بعدی هستند که مالکیت را منتقل می¬کنند. بنابراین با توجه به اینکه نمی¬توان قرارداد توزیع انحصاری را در قالب¬های شناخته شده سنتی و معین قرارداد؛ ناچار باید آن را عقد بی¬نام موضوع ماده 10 قانون مدنی تلقی کرد.